29 czerwca 2020

Tarcza 4.0 – ostatnia antykryzysowa nowelizacja już obowiązuje

Kolejna, czwarta już nowelizacja pakietu ustaw pod wspólnym szyldem Tarcza antykryzysowa to – zgodnie z komunikatem rządu – ostatnia przewidziana odsłona programu wsparcia. Zmiany w Tarczy 4.0 koncentrują się wokół kwestii pracowniczych oraz kolejnych ułatwień kredytowych dla pracodawców.

Inaczej niż w przypadku poprzednich nowelizacji Tarczy, uchwalona 19 czerwca Tarcza 4.0 uwzględnia większość, bo aż 91 ze 126 poprawek zgłoszonych przez Senat. Prace w Komisjach senackich doprowadziły m.in. do wykreślenia propozycji przepisów pozwalających pracodawcom na obniżenie wymiaru czasu pracy pracowników o 10% (na podstawie oświadczenia pracodawcy). Poprawki dotyczą również uproszczonego postępowania restrukturyzacyjnego czy zasad przyznawania odpraw po rozwiązaniu umowy cywilnoprawnej.

Nowe przepisy obowiązują od dnia następującego po dniu podpisania nowelizacji przez Prezydenta RP, tj. od 24 czerwca. Poniżej prezentujemy najważniejsze z punktu widzenia przedsiębiorców i pracowników przepisy nowej Tarczy.

Kwestie pracownicze wprowadzone w Tarczy 4.0

1. Praca zdalna

Nowelizacja wprowadza uściślenie i doprecyzowanie przepisów dotyczących możliwości pracy zdalnej.

• Wykonywanie pracy zdalnej może zostać polecone, jeżeli pracownik ma umiejętności i możliwości techniczne oraz lokalowe do wykonywania takiej pracy i pozwala na to rodzaj pracy.
• Środki pracy i materiały do pracy potrzebne do wykonywania pracy zdalnej oraz obsługę logistyczną pracy zdalnej co do zasady zapewnia pracodawca. Przy wykonywaniu pracy zdalnej pracownik może używać własnych narzędzi lub materiałów pod warunkiem, że umożliwia to poszanowanie i ochronę informacji poufnych oraz innych tajemnic prawnie chronionych, w tym tajemnicy przedsiębiorstwa lub danych osobowych.
• Na polecenie pracodawcy, pracownik wykonujący pracę zdalną ma obowiązek prowadzić ewidencję wykonanych czynności, uwzględniającą w szczególności opis tych czynności, a także datę oraz czas ich wykonania.

2. Tarcza 4.0 a postojowe

Dodatkowo, zaakceptowana poprawka senacka pozwoli zleceniobiorcom złożyć samodzielnie wniosek o postojowe w przypadku, gdy pracodawca/zleceniodawca odmawia złożenia takiego wniosku drogą elektroniczną.

Warunkiem przyznania kolejnego świadczenia postojowego jest wykazanie w oświadczeniu, że sytuacja materialna przedsiębiorcy nie uległa poprawie.

3. Wypowiadanie umów o zakazie konkurencji

Pracodawcy, zleceniodawcy, zamawiający zyskają uprawnienie do wypowiedzenia umowy o zakazie konkurencji obowiązującym po ustaniu danego stosunku prawnego, z zachowaniem terminu 7 dni. Dotyczy to umów o pracę, umów agencyjnych, o dzieło, zlecenia lub innych umów o świadczenie usług, do których stosuje się przepisy o zleceniu.

4. Tarcza 4.0 a odprawy i odszkodowania

Możliwość ograniczenia wysokości odpraw i odszkodowań zarezerwowana jest jedynie dla sytuacji, gdy dane przedsiębiorstwo zanotowało spadek obrotów gospodarczych lub istotny wzrost obciążenia funduszu wynagrodzeń. Zarówno spadek obrotów gospodarczych (jako spadek sprzedaży towarów lub usług w ujęciu ilościowym i wartościowym) jak i istotny wzrost obciążenia funduszu wynagrodzeń należy rozumieć zgodnie z Art. 15zf, ust. 2 specustawy z 2 marca 2020 r.

Prawo wprowadzone nowelizacją wyznacza limit wysokości świadczenia pieniężnego w przypadku rozwiązania umów: w wysokości 10-krotności minimalnego wynagrodzenia za pracę (w 2020 roku: 2600 zł brutto). Pierwotnie przepis dotyczył wyłącznie umów o pracę, jednakże zaakceptowana przez Sejm poprawka Senatu rozszerza tę możliwość również na umowy cywilnoprawne (nieuwzględnionym wyjątkiem pozostaje umowa agencyjna).

5. Zakładowy Fundusz Świadczeń Socjalnych

W trakcie obowiązywania stanu zagrożenia epidemicznego, Tarcza 4.0 wprowadza również możliwość zawieszenia przez pracodawcę obowiązku tworzenia i funkcjonowania Zakładowych Funduszy Świadczeń Socjalnych, dokonywania odpisu podstawowego i wypłaty świadczeń urlopowych. Podjęcie decyzji w tym aspekcie musi być zaakceptowane przez organizacje związkowe, jeśli takowe działają w danym przedsiębiorstwie.

6. Tarcza 4.0 a prawo do zasiłku opiekuńczego

Nowelizacja wprowadza również przepisy, które pozwolą zachować prawo do zasiłku opiekuńczego opiekunom dzieci do lat 8. Okres wypłaty dodatkowego zasiłku opiekuńczego został przedłużony do dnia 28 czerwca 2020 roku. Zasiłek przysługuje również jeśli żłobek, klub dziecięcy, przedszkole lub inna placówka do której uczęszcza dziecko jest otwarta.

Dodatkowy zasiłek opiekuńczy ma przysługiwać:

• ubezpieczonemu zwolnionemu od wykonywania pracy;
• funkcjonariuszowi służb wymienionych w przepisach o zaopatrzeniu emerytalnym funkcjonariuszy Policji, Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego, Agencji Wywiadu, Służby Kontrwywiadu Wojskowego, Służby Wywiadu Wojskowego, Centralnego Biura Antykorupcyjnego, Straży Granicznej, Służby Ochrony Państwa, Państwowej Straży Pożarnej, Służby Celno-Skarbowej i Służby Więziennej zwolnionemu od pełnienia służby z powodu konieczności osobistego sprawowania opieki nad dzieckiem.

7. Dofinansowania z FGŚP

Nowe postanowienia wprowadzają możliwość dofinansowania do wynagrodzeń z Funduszu Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych. Kwalifikują się podmioty, które pomimo spadku obrotów gospodarczych w następstwie COVID-19, nie zdecydowały się na objęcie pracowników przestojem ekonomicznym (lub przestojem wynikającym z art. 81 Kodeksu pracy) oraz nie obniżyły pracownikom wymiaru czasu pracy.

Nowelizacja zmienia okres, jaki przedsiębiorca może wziąć pod uwagę przy obliczaniu spadku obrotów. Nowa data początkowa to 31 grudnia 2019 r.

Ponadto ustawodawca zrezygnował z obowiązku zwrotu dofinansowania do ZUS w przypadku zwolnienia pracownika na podstawie art. 52 KP oraz wygaśnięcia stosunku pracy w czasie dofinansowania.

Zwolnienie ze składek ZUS – aktualizacja

Nowelizacja wprowadza kolejne zmiany do projektu zwolnień z obowiązku opłacania składek ZUS w ramach wsparcia przedsiębiorców w czasach kryzysu. Tarcza 4.0 dodaje gwarancję zwolnienia za kwiecień i maj dla osób korzystających z „ulgi na start” i opłacających składki wyłącznie na własne ubezpieczenie zdrowotne. Warunkiem koniecznym do spełnienia przez samozatrudnionego jest udokumentowane opłacania składek na własne ubezpieczenie, gdy ich przychód przekroczył 300% prognozowanego przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia brutto, ale dochód w pierwszym miesiącu, za który jest składany wniosek o zwolnienie z opłacania składek, nie był wyższy niż 7000 zł.

Zwolnienia obejmują również składki za miesiąc kwiecień, nawet jeśli zostały już opłacone. W takim wypadku należności z tytułu składek będą podlegały zwrotowi.

Zmiany w ustawie o PIT/CIT

Właściciele budynków przeznaczonych pod wynajem, dzierżawę lub leasing będą mogli skorzystać z amnestii podatkowej dotyczącej podatku od przychodów z budynków.

Pierwszy projekt Tarczy antykryzysowej wprowadził odroczenie terminu zapłaty podatku od przychodów z budynków, który wynosi 0,035% podstawy opodatkowania za każdy miesiąc, do 20 lipca.

Tarcza 4.0 całkowicie znosi obowiązek opłacenia podatku minimalnego w okresie od 1 marca do 31 grudnia 2020 roku, dla wszystkich płatników objętych tym obowiązkiem w dniu wejścia w życie przepisów.

Tarcza 4.0 – zmiany dla kredytobiorców

Nowe przepisy wprowadzone przez nowelizację dotyczą kredytobiorców kredytów hipotecznych walutowych i konsumenckich, którzy po 13 marca 2020 roku stracili pracę będącą głównym źródłem utrzymania.

Tarcza 4.0 proponuje zawieszenie egzekwowania zapisów umowy kredytowej, co w praktyce oznacza zniesienie konieczności opłacania rat kredytu (zarówno kapitałowych, jak i odsetkowych) na okres maksymalnie 3 miesięcy. W tym okresie, bank nie ma prawa egzekwować żadnych dodatkowych opłat – za wyjątkiem tych, wynikających z ubezpieczenia powiązanego z kredytem.

Kredytobiorca spłacający jednocześnie więcej niż jeden kredyt musi zdecydować, który z kredytów zostanie objęty nowymi przepisami.

Przepisy obejmują jedynie umowy kredytowe zawarte przed 13 marca 2020 roku, których zakończenie okresu kredytowania przypada po upływie 6 miesięcy od tej daty.

Przepisy antyprzejęciowe

Dwuletnie regulacje antyprzejęciowe mają, zgodnie z intencją ustawodawcy, chronić polskie firmy przed wykupem przez inwestorów spoza UE (tzw. wrogim przejęciem).

Ochroną z mocy prawa ma być objęty przedsiębiorca, którego przychód ze sprzedaży i usług przekroczył w Polsce w którymkolwiek z dwóch lat obrotowych, poprzedzających zgłoszenie, równowartość 10 mln euro.

Regulacje obejmują branże i usługi: energetyczną; paliwową; telekomunikacyjną; posiadające infrastrukturę krytyczną; usługi gromadzenia lub przetwarzania danych w chmurze obliczeniowej; przetwórstwo żywności (mięso, zboża, warzywa i owoce); produkcję leków, chemikaliów i nawozów; produkcję materiałów wybuchowych, broni; oprogramowania w usługach dla ludności.

Nowelizacja przewiduje bardzo ważne zmiany w ustawie o kontroli inwestycji, które mają chronić polskie firmy przed wrogim przejęciem. Za tę część tarczy odpowiada Ministerstwo Aktywów Państwowych. O tym, czy dane przejęcie jest wrogie, będzie decydować prezes UOKiK – aczkolwiek zgodnie z poprawką zgłoszoną przez Komisję senacką, kompetencje prezesa UOKiK nie będą dotyczyć krajów członkowskich Organizacji Współpracy Gospodarczej i Rozwoju (OECD).

Inwestorzy – osoby fizyczne lub firmy spoza krajów UE i OECD – będą zobowiązani zawiadamiać UOKiK o chęci nabyciu firmy lub udziałów. Za brak zgłoszenia będzie grozić kara finansowa do 50 milionów złotych lub kara pozbawienia wolności od 6 miesięcy do lat 5.

Tarcza 4.0 – prostsze restrukturyzacje

Projekt Tarczy 4.0 proponuje również ułatwienia dla przedsiębiorców, którzy znaleźli się w kryzysowej sytuacji, wymuszającej uruchomienie procedury restrukturyzacyjnej. Tak zwane uproszczone postępowanie restrukturyzacyjne pozwala przedsiębiorcom rozpocząć procedurę bez zgody sądu, jedynie po podpisaniu umowy z doradcą restrukturyzacyjnym i opublikowaniu obwieszczenia w Monitorze Sądowym i Gospodarczym. Obwieszczenie może zostać ogłoszone po przygotowaniu i przekazaniu do podmiotu nadzorującego proces stosownych dokumentów: propozycji układowych, spisu wierzytelności i spisu wierzytelności spornych. Warto zwrócić uwagę na fakt, że przedsiębiorca może zyskać w ten sposób ochronę, której nie gwarantuje żadne obecnie dostępne pozasądowe postępowanie restrukturyzacyjne i to nawet na 4 m-ce.

Aby uproszczone postępowanie restrukturyzacyjne mogło zostać uruchomione, dłużnik musi zawrzeć układ z wierzycielami w ciągu czterech miesięcy.

Dopłaty do oprocentowania, dostęp do tanich kredytów

Wraz z kolejnym pakietem nowelizacji, ustawodawcy kontynuują politykę wsparcia pracodawców i pracowników z pomocą szerszego dostępu do niskooprocentowanych lub bezzwrotnych kredytów. Tarcza 4 proponuje przeznaczenie łącznej kwoty 565 milionów złotych z budżetu państwa (296 mln w 2020) na dopłaty do odsetek należnych bankowi w wymiarze:

• 2 pp. dla małych i średnich firm,
• 1 pp. dla pozostałych podmiotów.

Wsparcie będzie polegało na podpisaniu nowej umowy kredytowej uwzględniającej dopłatę z budżetu Państwa. Dopłaty będą wypłacane za okres nie dłuższy niż 12 miesięcy.

Dopłaty będą stanowiły pomoc publiczną – tym samym nie będą stanowiły przychodu. Kwota naliczona według stawki określonej w nowej umowie kredytu będzie przekazywana bezpośrednio do banków, które zawarły z Bankiem Gospodarstwa Krajowego umowę o współpracy z nowo utworzonego Funduszu Dopłat do Oprocentowania. Należy pamiętać że kwota wsparcia nie może być wyższe niż średnie oprocentowanie pozostałych kredytów obrotowych udzielanych przez dany bank.

Umowy kredytu z dopłatą będzie można zawierać do 31 grudnia 2020 r.

Rynek zamówień publicznych

Tarcza 4.0 wprowadza obligatoryjność dokonywania zmian umowy (w miejsce fakultatywności) w przypadku gdy okoliczności związane z pandemią wpływają na należyte wykonanie umowy przez wykonawcę. Postanowienie obejmuje tylko postępowania ogłoszone po wejściu w życie nowelizacji.

W przypadku stwierdzenia, że okoliczności związane z wystąpieniem COVID-19, tylko MOGĄ wpłynąć na należyte wykonanie umowy (gdy nie jest to pewne), zamawiający, w uzgodnieniu z wykonawcą, może dokonać zmiany umowy (zatem tu pozostaje fakultatywność).

Ulga za złe długi

Przypomnijmy, że począwszy od 1 stycznia 2020 roku, okres, po upływie którego wierzytelność uznaje się za nieściągalną (tzw. zły dług) w podatku CIT/PIT wynosi 90 dni. Tarcza 4.0 wprowadza modyfikację w tym aspekcie – podatnicy dotknięci niespłaconymi wierzytelnościami będą mogli uznać dług za „zły” i odliczyć go od przychodów już po upływie 30 dni od pierwotnego terminu płatności wynikającego z dokumentu potwierdzającego dług.

Ważne terminy obowiązujące po wprowadzeniu Tarczy 4.0

• wprowadzenie standardu JPK_VAT – od 1 października 2020;
• nowa matryca stawek VAT – od 1 lipca 2020;
• oświadczenie o sporządzenie lokalnej dokumentacji cen transferowych – do 31 grudnia;
• zgłaszanie schematów podatkowych krajowych – do 30. dnia po dniu odwołania stanu epidemii;
• zgłaszanie schematów podatkowych transgranicznych – do 30 czerwca 2020.
• zmianie uległa też data, przed którą mikroprzedsiębiorca ubiegający się o mikropożyczkę powinien prowadzić działalność gospodarczą – z 1 marca 2020 na 1 kwietnia 2020.