Początek roku 2021 obfituje w nowe zobowiązania względem instytucji państwowych. Przypominamy o nowym obowiązku zgłaszania umów o dzieło do ZUS. Począwszy od 1 stycznia, należy raportować każdą nowo podpisaną umowę o dzieło. Wymóg zgłaszania nie jest równoznaczny z oskładkowaniem tego typu umów.
Zakład Ubezpieczeń Społecznych udostępni w tym celu dedykowany druk ZUS RUD. Nowymi przepisami objęci zostaną zarówno płatnicy składek, jak i osoby fizyczne zlecające dzieło.
Podstawą nowych przepisów jest ustawa z dnia 13 października 1998 roku o systemie ubezpieczeń społecznych. Na mocy ustawy z dnia 31 marca 2020 r. o zmianie ustawy o szczególnych rozwiązaniach związanych z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem COVID-19, innych chorób zakaźnych oraz wywołanych nimi sytuacji kryzysowych oraz niektórych innych ustaw, dodany został ust. 17 o treści:
Płatnik składek lub osoba fizyczna zlecająca dzieło informuje Zakład o zawarciu każdej umowy o dzieło, jeżeli umowa taka zawarta zostanie z osobą, z którą nie pozostaje w stosunku pracy lub jeżeli w ramach takiej umowy nie wykonuje pracy na rzecz pracodawcy, z którym pozostaje w stosunku pracy, w terminie 7 dni od dnia zawarcia tej umowy.
Oznacza to obowiązek zgłaszania zawieranych umów o dzieło z zachowaniem ścisłego, 7-dniowego terminu.
Sam wymóg raportowania do ZUS nie oznacza jeszcze oskładkowania umów o dzieło, należy jednak pamiętać, że Sejm wciąż pracuje nad projektem uzupełniającym, którego treść poznamy prawdopodobnie jeszcze przed końcem roku.
Nowy obowiązek budzi wiele kontrowersji, wynikających z braku spójnej praktyki oceniania, czy podstawą usługi określonej w umowie powinna być umowa o dzieło, czy zlecenia.
Kodeks cywilny określa umowę o dzieło jako umowę rezultatu. Przyjmujący zamówienie zobowiązuje się do wykonania oznaczonego dzieła. Nacisk szczególnie kładziony jest na efekt pracy. Rezultat umowy o dzieło musi być zatem konkretny, jednorazowy, sprawdzalny i indywidualnie oznaczony, zdefiniowany przez zamawiającego w momencie zawierania umowy.
Z dotychczasowej praktyki wynika, że ZUS bardzo często podważał kwalifikację danej umowy jako umowy o dzieło, ustalając, że między stronami umowy zachodzą stosunki wynikające z przepisów o umowie zlecenia lub umów, do których stosuje się przepisy o zleceniu, co w konsekwencji wpływało na obowiązek podlegania ubezpieczeniu społecznemu i powinność odprowadzenia składek z tytułu realizacji tych umów.
Z treści projektu rozporządzenia Ministra Rodziny i Polityki Społecznej wynika, że ZUS udostępni płatnikom nowy wzór druku ZUS RUD, dedykowany do zgłaszania umów o dzieło. Ewidencja zawieranych umów ma odbywać się z z pomocą Kompleksowego Systemu Informatycznego (KSI), który również powstanie na mocy wspomnianego rozporządzenia.
W projekcie uzupełniającym zaproponowano również przepisy przejściowe, zgodnie z którymi w przypadku przekazywania dokumentu dotyczącego okresu przed dniem wejścia w życie rozporządzenia, zastosować trzeba będzie kody tytułu ubezpieczenia określone w uchylonym rozporządzeniu. Do dokumentów przekazywanych za okresy przypadające po dniu wejścia w życie niniejszego rozporządzenia, stosowane będą nowe wzory dokumentów, które zostały wprowadzone przedmiotowym rozporządzeniem.
Przewidywany termin wejścia w życie projektu rozporządzenia ma się zbiec w czasie z wejściem w życie przedmiotowej ustawy, tj. 1 stycznia 2021 roku.
Podsumowując:
Nowe przepisy ułatwią ZUS kontrolę umów o dzieło i ewentualną ich kwalifikację jako stosunków prawnych podlegających obowiązkowym składkom (np. jeśli faktycznie jest umową zlecenia, o świadczenie usług czy o pracę).
Warto pamiętać, że ZUS będzie mógł również przekazywać informacje dotyczące umów do Krajowej Administracji Sądowniczej.