Centralny Rejestr Beneficjentów Rzeczywistych

Centralny Rejestr Beneficjentów Rzeczywistych (CRBR) to nowy rządowy wykaz publiczny, który ma gromadzić informacje o tzw. beneficjentach rzeczywistych zarządzających spółkami zarejestrowanymi w Polsce. Wchodzi w życie 13 lipca 2020 roku jako realizacja unijnej dyrektywy w ramach ustawy o przeciwdziałaniu praniu pieniędzy oraz finansowaniu terroryzmu.

Aktualizacja: 9 czerwca 2020 roku.

CRBR posłuży jako rejestr nazwisk beneficjentów rzeczywistych, czyli osób fizycznych sprawujących faktyczną kontrolę nad daną spółką. Bezpośrednio z przepisów UE wynika, że każde państwo członkowskie powinno posiadać informacje na temat beneficjentów oraz zobowiązane jest do udostępniania pełnych informacji w razie wyższej konieczności.

W Polsce podstawą funkcjonowania rejestru jest ustawa z dnia 1 marca 2018 r. o przeciwdziałaniu praniu pieniędzy oraz finansowaniu terroryzmu (Dz. U. 2019 poz. 1115, z późn. zm.).

Z uwagi na fakt, że rejestr ma być obowiązkowy i publiczny (tj. nieodpłatny i do wglądu obywateli), ściganie nieuczciwych przedsiębiorców powinno stać się prostsze. Przymusowa rejestracja wymusza zgłaszanie organom państwa i potwierdzenie wielu danych, których nieuczciwi przedsiębiorcy woleliby w normalnych okolicznościach uniknąć. Trudniej będzie również ukryć tożsamość w skomplikowanym układzie spółek powiązanych.

Centralny rejestr będzie zawierał beneficjentów spółek:

• jawnych,
• komandytowych i komandytowo-akcyjnych,
• z ograniczoną odpowiedzialnością,
• prostych spółek akcyjnych (od 1 marca 2021 r.),

Kim jest beneficjent rzeczywisty w CRBR?

Beneficjent rzeczywisty definiowany jest w przepisach jako osoba zatrudniona w spółce i posiadająca uprawnienia (wynikające z okoliczności prawnych lub faktycznych) i mogąca realnie wpływać na decyzje i działania podejmowane przez spółkę. Kwalifikuje się również decydujący wpływ na pojedyncze transakcje lub nawiązywanie stosunków gospodarczych z klientami.

W praktyce beneficjentami rzeczywistymi będą zatem prezesi, członkowie zarządu czy rady nadzorczej, natomiast w przypadku, gdy klientem jest trust, za beneficjenta rzeczywistego uznaje się założyciela, powiernika, nadzorcę, beneficjenta trustu lub osobę, która sprawuję kontrolę nad trustem.

Zgłaszanie beneficjentów CRBR w praktyce

Centralny Rejestr Beneficjentów Rzeczywistych umożliwia dokonywanie zgłoszeń z pomocą systemu ePUAP. Przy czym zgłoszenia może dokonać wyłącznie osoba, która z uwagi na zajmowane stanowisko może reprezentować daną spółkę, a więc w praktyce: prezes, członek zarządu lub osoba posiadająca równoprawną pozycję. Ustawa nie przewiduje możliwości udziału w procesie pełnomocników, co już zdążyło wywołać  kontrowersje wśród ekspertów.

Jednym z możliwych sposobów na wykorzystanie pełnomocnika w procesie zgłaszania beneficjentów rzeczywistych będzie możliwość wgrania przygotowanego wcześniej pliku XML zawierającego wszystkie niezbędne dane personalne. Jednak nawet wtedy, w końcowym etapie zgłaszania i akceptowania informacji, członkowie zarządu będą musieli osobiście zaakceptować i podpisać zgłoszenie.

Zgłoszeń należy dokonać do 13 lipca 2020 roku.

Problemy i kary finansowe związane z CRBR

W opinii ekspertów przepisy dotyczące CRBR w obecnym kształcie nie uwzględniają rozwiązania wielu możliwych problemów związanych z językiem, dostępnością czy narodowością beneficjentów. Aby dokonać wpisu do CRBR, niezbędne jest posiadanie numeru PESEL – co w oczywisty sposób stanowić będzie barierę dla firm z członkami zarządu o narodowości innej niż polska. System ePUAP nie akceptuje też podpisów kwalifikowanych, w których nie ujawniono numeru PESEL (a więc e-podpisy wydane poza granicami Polski zostają wykluczone).

Problemem może okazać się również brak jednoznacznej definicji beneficjenta rzeczywistego. To istotne, ponieważ jeśli zdarzy się, że dany beneficjent nie zostanie zgłoszony z uwagi na wątpliwości co do definicji, właściciele danej spółki mogą otrzymać kary finansowe w wysokości nawet do miliona złotych.