Pracownicze plany kapitałowe to dobrowolny, prywatny (ujęty w ramach przedsiębiorstwa) system emerytalny, funkcjonujący równolegle z publicznymi emeryturami Funduszu Ubezpieczeń Społecznych.
Pracodawca, po nawiązaniu dwóch typów umów o zarządzanie i prowadzenie PPK, zobowiązany jest do comiesięcznego odprowadzania kwoty 1,5% całości wynagrodzenia. Pracownik, jeśli wyrazi taką wolę, może wskazany odsetek podnieść do wysokości 2,5% całości wynagrodzenia – lecz musi to wynikać z treści umowy, stąd decyzję należy podjąć przed jej podpisaniem. Dodatkowo z wynagrodzenia pracownika potrącana będzie równowartość 2% kwoty miesięcznej (oblig), oraz, na życzenie pracownika, dodatkowe 2% podstawy wynagrodzenia. Za wyjątkiem sytuacji, gdy zarobki pracownika nie przekraczają 120% krajowej płacy minimalnej – w takim wypadku opłacana składka wynosi 0,5% miesięcznego wynagrodzenia.
Dodatkowo, instytucje państwowe dokonają dodatkowych wpłat na kapitał pracowników w określonych sytuacjach:
Ustawa o PPK zakłada, że kapitał zgromadzony na prywatnym funduszu jest prywatną własnością pracownika. Dotyczy to całej kwoty na rachunku, łącznie z dopłatami z budżetu państwa (wspomniane wyżej wpłaty dodatkowe). Istnieją jednak wyjątki: w przypadku wypłacenia całej kwoty przed czasem, tj. przed ukończeniem 60 roku życia, pracownik automatycznie traci prawo do wszystkich dodatkowych dopłat. Natomiast w razie śmierci pracownika, środki są dziedziczone:
Wszelkie transfery finansowe związane z powyższym odbywają się wewnątrz systemu PPK, tj. przekazanie kapitału następuje z jednego konta PPK na drugie.
Każdy pracownik ma możliwość zdecydowania, czy chce przystąpić do programu PPK. Należy jednak pamiętać, że bez złożenia odpowiedniej deklaracji (rezygnacji z PPK), pracownik zostanie dopisany do programu PPK automatycznie. Ponadto wspominaną deklarację należy składać co 4 lata, by uchronić się przed ponownym, automatycznym wpisaniem do struktur PPK. Z uczestnictwa z PPK można się wypisać również w trakcie trwania programu.
Pracownik, który zdecyduje się na udział w programie PPK, ma możliwość ustalenia wysokości składki, jaką miesięcznie pracodawca będzie odprowadzał z jego wypłaty, jak również możliwość korzystania z kilku planów kapitałowych jednocześnie (jeśli podlega zatrudnieniu w kilku przedsiębiorstwach).
Program PPK ma w założeniu automatycznie objąć wszystkich pracowników w wieku od 18 do 55 lat, którzy nie zrezygnowali z uczestnictwa na drodze deklaracji. Wyjątkiem są pracownicy firm, w których obowiązują Pracownicze Programy Emerytalne. Zatrudnieni w wieku od 55 do 70 lat mogą skorzystać z Pracowniczego Planu Kapitałowego, aczkolwiek, odwrotnie jak w przypadku młodszych, muszą złożyć oficjalny wniosek z prośbą o dopisanie do PPK. Ustawa nie przewiduje objęcia planem pracowników powyżej 70 roku życia.